عکس ماندگار ماری تزر از سرای «وزیرنظام»

سعید مهرپویا| در یکی از یادداشت‌های پیشین به آندره گدار و بناهایش در مشهد اشاره‌ای شد. گدار افزون‌بر کار طراحی، فعالیت‌های زیادی در کشف، جمع‌آوری، مستندسازی و مکتوب‌کردن آثار معماری ایران داشت.

او این کار‌ها را با همکاری همسرش، یِدا گدار، انجام می‌داد. گدار به‌جز همسرش، همکاران دیگری هم طی آن سال‌ها داشته است.

یکی از آن‌ها، ماری تِرِز اولنس دو شوتن بود که گدار را در تهران، اصفهان و تخت‌جمشید همراهی کرد. ماری تِرِز به عکاسی و فیلم‌سازی علاقه داشت. فیلم او از ایل قشقایی در سال‌های دهه ۳۰، یکی از نخستین‌فیلم‌ها درباره کوچ‌نشین‌های ایران بود و در جشنواره فیلم ادینبورگ ۱۳۳۳ برنده جایزه اول مستند شد.

او سفری هم به مشهد داشت و عکس‌هایی نیز گرفت که هم‌اکنون در کتابخانه هنر‌های زیبای دانشگاه «هاروارد» نگه‌داری می‌شوند. عکس‌های او شامل عکسی از دورنمای مشهد، گنبد طلا، صحن عتیق، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد و خواجه‌ربیع است.

یکی از عکس‌های ماری تِرِز اولنس دو شوتن، تصویری است از گنبد و گلدسته طلا که از ضلع شرق و رو به غرب، از فراز سرای «وزیرنظام» گرفته شده است. با‌توجه‌به وجود نقاره‌خانه قدیم و تاریخ سفر ماری تِرِز به ایران، زمان تصویر مربوط‌به نیمه نخست دهه ۳۰ خورشیدی است.

در عکس گلدسته جنوبی صحن نو نیز دیده می‌شود. ماری تِرِز اولنس دو شوتن آخرین‌بار در سال ۱۳۵۷ به ایران آمد. وی ۱۱سال بعد درگذشت و فرزندش در سال ۱۳۷۰ تمام آثارش را به موزه سامی هاروارد هدیه کرد.

 سرایی در صحن جمهوری

سرای «وزیرنظام» یکی از بازار‌های مشهد و جزئی از موقوفات میرزا فضل‌الله‌خان نوری (۱۱۷۳-۱۲۵۱ه. ش.)، متولی‌باشی عصر ناصری بود. میرزا فضل‌الله‌خان نوری مشهور به «وزیرنظام»، در خرداد ۱۲۳۳ روانه خراسان شد و درمدت کوتاه متولی‌باشی‌اش فعالیت‌هایی داشت که یکی از آن‌ها ساخت سرای «وزیرنظام» و موقوفات دیگرش بود.

این سرا بین بست بالاخیابان و مدرسه دودر قرارداشت و سال‌ها کفاشان و چرم‌فروشان و صحافان و کلاه‌دوزان و زرگران و عبادوزان و بعدتر از آن فیروزه‌تراشان در آن به کار مشغول بودند. سرای «وزیرنظام» در طرح توسعه سال ۱۳۵۴ تخریب شد. پس از انقلاب بخش زیادی از آن در صحن جمهوری قرار گرفت و بخش دیگری هم در رواق دارالولایه.

این گزارش پنجشنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۶ در  شماره ۲۵۸ شهرارا محله منطقه ثامن چاپ شده است.